O czym warto pamiętać, używając autoklawu?

Autoklaw to podstawowe urządzenie w każdym gabinecie stomatologicznym, a jego prawidłowa obsługa wpływa bezpośrednio na bezpieczeństwo pacjentów, jak również na trwałość samego sprzętu. Zaniedbania w tym zakresie mogą skutkować nie tylko uszkodzeniem narzędzi, ale też poważnymi konsekwencjami sanitarnymi. Z tego względu tak ważne jest, aby znać i stosować się do zasad prawidłowej eksploatacji autoklawu.

Przygotowanie narzędzi do sterylizacji

Proces sterylizacji rozpoczyna się jeszcze przed umieszczeniem narzędzi w autoklawie. Kluczowym etapem jest ich odpowiednie oczyszczenie i przygotowanie. Zgodnie z wytycznymi WHO oraz Polskiego Towarzystwa Stomatologicznego narzędzia po użyciu powinny zostać poddane dezynfekcji wstępnej, a następnie dokładnie oczyszczone mechanicznie lub w myjce ultradźwiękowej. Usunięcie resztek organicznych oraz środków chemicznych zapobiega tworzeniu się osadów, które mogłyby zaburzyć skuteczność procesu sterylizacji.

Kolejnym krokiem jest właściwe pakowanie instrumentów. Używa się w tym celu specjalnych rękawów i torebek sterylizacyjnych, które umożliwiają utrzymanie sterylności narzędzi aż do momentu ich użycia. Ważne, aby nie przeładowywać pakietów, ponieważ ograniczony dostęp pary wodnej może uniemożliwić skuteczną sterylizację. Prawidłowe ułożenie zestawów w komorze autoklawu również ma znaczenie – należy unikać ich zbyt gęstego rozmieszczenia, aby nie doszło do blokady cyrkulacji pary.

Codzienna eksploatacja i konserwacja urządzenia

Autoklaw, jak każde urządzenie medyczne, wymaga regularnej kontroli technicznej. Producent zazwyczaj określa w instrukcji obsługi harmonogram czynności konserwacyjnych, które należy wykonywać codziennie, tygodniowo lub miesięcznie. Do podstawowych należy m.in. regularne czyszczenie komory autoklawu, usuwanie kamienia oraz kontrola filtrów. Zaniedbanie tych czynności może prowadzić do awarii sprzętu i przestojów w pracy gabinetu.

Bardzo istotne jest stosowanie wody o odpowiednich parametrach. Zgodnie z normami EN 13060, w autoklawach stomatologicznych należy używać wody demineralizowanej lub destylowanej, aby uniknąć osadzania się kamienia i zanieczyszczeń, które mogłyby uszkodzić elementy grzewcze, jak również zawory. W wielu nowoczesnych urządzeniach dostępne są systemy kontroli jakości wody, które pozwalają monitorować jej parametry.

Należy pamiętać o regularnym sprawdzaniu uszczelek drzwiowych. To elementy szczególnie narażone na zużycie, a ich nieszczelność może skutkować nieprawidłowym przebiegiem cyklu sterylizacji. Autoklaw powinien być poddawany okresowym przeglądom technicznym zgodnie z zaleceniami producenta i obowiązującymi przepisami.

Kontrola skuteczności sterylizacji i dokumentacja

Każdy gabinet stomatologiczny ma obowiązek prowadzenia kontroli oraz dokumentowania wyników sterylizacji, co jest wymagane zarówno przez przepisy krajowe, jak i unijne. Najczęściej stosuje się trzy rodzaje weryfikacji:

• wskaźniki fizyczne – dotyczą parametrów takich jak temperatura, ciśnienie i czas, które autoklaw zapisuje podczas każdego cyklu;
• wskaźniki chemiczne – paski lub znaczniki umieszczane wewnątrz pakietów, które zmieniają kolor, potwierdzając prawidłowy przebieg procesu;
• wskaźniki biologiczne – najpewniejsza metoda kontroli skuteczności sterylizacji, polegająca na użyciu spor bakteryjnych odpornych na wysoką temperaturę.

Wszystkie dane z cykli powinny być archiwizowane. Nowoczesne autoklawy stomatologiczne mają funkcję wydruku lub eksportu cyfrowego raportów. Dokumentacja ta może być kontrolowana przez Sanepid i stanowi dowód przestrzegania procedur. Niezwykle ważne jest, aby personel był odpowiednio przeszkolony w zakresie obsługi autoklawu, a także interpretacji wyników kontroli.