Wykorzystanie RTG w diagnostyce stomatologicznej

Rodzaje aparatów RTG w stomatologii

W stomatologii stosuje się 3 rodzaje aparatów RTG, które różnią się funkcjami i zastosowaniami.

1. Aparaty do zdjęć wewnątrzustnych (punktowe), są najczęściej wykorzystywane w gabinetach stomatologicznych. Pozwalają na szybkie wykonanie zdjęcia rtg od 1 do 3-4 zębów oraz zdjęć skrzydłowo-zgryzowych. Najczęściej montowane w taki sposób, aby pacjent nie musiał wstawać z fotela stomatologicznego podczas badania ( mocowane na samym unicie, pobliskiej ścianie lub dedykowanym wózku jezdnym ) , ale mogą być również montowane w wydzielonym do tego celu pomieszczeniu (pracowni rtg), co pozwala na obsługiwanie jednym aparatem, wszystkich pacjentów w gabinetach (przychodniach stomatologicznych) wielostanowiskowych. Sam aparat rtg stanowi tylko i wyłącznie źródło promieniowania i nie ma większego znaczenia jaki jest jego producent i jaki to model. Ważne jest natomiast, aby był to aparat DC (wysokiej częstotliwości) z funkcją zmniejszenia dawki promieniowania dla obrazowania cyfrowego – radiografia cyfrowa, zwana dość często, potocznie radiowizjografią, a skrótowo rvg.

Doprecyzowując, aby uzyskać obraz rtg zęba (zębów) czy tkanek musimy zastosować albo klisze rtg oraz wywoływarkę do takich klisz albo cyfrowy system obrazowania. Na dzisiaj klisze i wywoływarki stosowane są już bardzo rzadko, wręcz incydentalnie. Jednym z powodów jest uciążliwość procesu wywoływania klisz i ich odczytywanie oraz przechowywanie jak też konieczność utylizacji odczynników chemicznych. Następną przyczyną jest gorsza jakość obrazowania w porównaniu do cyfrowych systemów radiografii. Ale, chyba najważniejszym powodem jest znacząco mniejsza dawka promieniowania rtg, jaką możemy zastosować wykorzystując cyfrowe systemy obrazowania (radiografie). Cyfrowe obrazy rtg wyświetlane i analizowane są na monitorze medycznym, spełniającym ściśle określone wymogi.

Cyfrowe systemy obrazowania (radiografie),w skrócie rvgdzielimy na przewodowe oraz bezprzewodowe pośrednie (skanery płyt obrazowych). Radiografie przewodowe charakteryzują się tym, że posiadają detektor połączoną na stałe kablem z modułem elektroniki, który z kolei połączony jest przewodem z komputerem, w którym zainstalowane jest oprogramowanie obsługujące daną radiografię. Skutkuje to tym, że zarówno komputer jak i cała radiografia musi być przy fotelu w czasie wykonywania ekspozycji (zdjęcia) rtg, Koniecznie należy podkreślić, że podczas wykonywania ekspozycji w ustach pacjenta umieszczony jest przewód łączący moduł elektroniki rvg z detektorem, który również znajduje się w ustach pacjenta. Dodatkowo należy pamiętać, że w rvg przewodowej detektor jest twardy (nieelastyczny), a jego wielkość jest stała (niewymienna) dla wszystkich pacjentów. Może być to bardzo istotne przy wykonywaniu zdjęć np. u dzieci. Radiografie bezprzewodowe (skanery płyt obrazowych) mogą być ustawione w dowolnym miejscu w gabinecie, ponieważ płyty obrazowe są funkcjonalnie bardzo podobne do klisz rtg, są elastyczne, nie są w żaden sposób połączone z modułem elektroniki i występują w kilku rozmiarach. Skutkuje to dużo większym komfortem zarówno dla lekarza jak i dla pacjenta. Rvg bezprzewodowe są dużo bardziej praktyczne w eksploatacji, zwłaszcza w gabinetach (przychodniach) stomatologicznych wielostanowiskowych.

2. Aparaty do zdjęć pantomograficznych potocznie zwane aparatami panoramicznymi lub 2D. To aparaty o dość dużych rozmiarach, wymagające dość dużo miejsca i należy przeznaczyć dla tego typu aparatu oddzielne pomieszczenie (pracownię radiologiczną). Aparaty pantomograficzne pozwalają na wykonanie zdjęcia pantomograficznego, tzn. zdjęcia na którym widzimy całe uzębienie pacjenta. Na dzień dzisiejszy, wykorzystuje się prawie wyłącznie aparaty cyfrowe. Są to aparaty, które podłączone do komputera, na którym zainstalowane jest specjalistyczne oprogramowanie aparatu, pozwalające na bardzo zaawansowane diagnozowanie obrazów cyfrowych. Cyfrowe obrazy rtg z aparatów pantomograficznych, tak jak z rvg, są wyświetlane i analizowane na monitorze medycznym, spełniającym ściśle określone wymogi. Wersje cyfrowe aparatów pantomograficznych, tak jak przy rvg, powodują, że dawka promieniowania rtg jest znacząco obniżona, co w tym przypadku ma jeszcze większe znaczenie dla bezpieczeństwa i zdrowia lekarzy, personelu jak i pacjentów ze względu na wielkość dawki. Aparat pantomograficzny może być dodatkowo wyposażony w cefalostatpozwalający wykonywać zdjęcia RTG cefalometryczne tj.zdjęcia rentgenowskie czaszki w pozycji bocznej.Cefalometrię wykorzystuje się przede wszystkim w diagnostyce wad zgryzu i przy planowaniu leczenia ortodontycznego. Dlatego przy zakupie aparatu pantomograficznego, należy dobrze przeanalizować czy wyposażenie w cefalostat będzie potrzebne, ponieważ ta funkcja dość znacząco podnosi koszt aparatu.

3. Stomatologiczne tomografy komputerowej wiązki stożkowej – CBCT (ang. Cone Beam Computed Tomography),potocznie zwane tomografami stomatologicznymi lub aparatami rtg 3D.Obraz cyfrowy jaki uzyskujemy za pomocą tego urządzenia, mówiąc w dużym uproszczeniu jest trójwymiarowy. Pozwala na zdiagnozowaniestanu tkanek, obrazowanego obszaru oraz ewentualnych zmian, czego nie zdiagnozujemy na klasycznym prześwietleniu 2D. Jest to najbardziej precyzyjne badanie radiologiczne stosowane w stomatologii w ujęciu 3D. Obejmuje wszystkie struktury twarzoczaszki.Stożkowa tomografia komputerowa CBCTjest nieocenionaprzede wszystkim w diagnozowaniu zaburzeń stawu skroniowo-żuchwowego, planowaniu dokładnego umieszczenia implantów dentystycznych, wykrywaniu czy mierzeniu i leczeniu guzów szczęki. Jest również stosowana do określania budowy kości oraz orientacji zęba, jak również może mieć zastosowanie w szczególnie skomplikowanych przypadkach leczenia endodontycznego. Na zdjęciu przekrojowym 3D, stomatolog endodonta jest w stanie w łatwy sposób znaleźć w korzeniu zęba dodatkowy kanał.

Korzyści z zastosowania RTG

Zastosowanie aparatów RTG w stomatologii przynosi liczne korzyści dla lekarzy i pacjentów. Umożliwia precyzyjną diagnostykę, właściwe leczenie, a częstowczesne wykrywanie chorób. Technologia ta jest niezbędna i niezastąpiona przy precyzyjnym planowaniuróżnorakich terapii i zabiegów oraz podczas ich monitorowania. Jest to szczególnie istotne w przypadku skomplikowanych procedur, takich jak implantacja, chirurgia szczękowo-twarzowa czy zabiegi endodontyczne. Radiologia w stomatologii przyczynia się do poprawy jakości opieki stomatologicznej, co przekłada się na większe zadowolenie pacjentów oraz lepsze wyniki terapeutyczne.

Wymogi formalne przy stosowaniu aparatów rtg

Stosowanie apartów rtg w gabinetach stomatologicznych są ściśle określone właściwymi przepisami. Należy zakupić właściwy aparat rtg u dostawcy, który profesjonalnie zamontuje urządzenie oraz wykona testy pomontażowe. Konieczne jest wykonanie projektu osłon stałych dla zakupionych aparatów, uzyskanie zgody na użytkowanie od właściwego organu, przestrzeganie ściśle określonych zasad eksploatacji m.in. systematyczne wykonywanie testów podstawowych oraz testów specjalistycznych eksploatowanych urządzeń.